ADAT SELEPAS BERSALIN

Menurut kamus dewan edisi keempat, adat bermaksud peraturan yang sudah diamalkan turun temurun sejak dahulu kala dalam sesebuah masyarakat sehingga merupakan hukum dan peraturan yang harus dipatuhi. Adat berasal daripada perkataan Arab yang bermaksud kebiasaan. Tetapi dalam konteks masyarakat Melayu, perkataan adat membawa erti yang lebih luas seperti menurut Abdullah Siddik(1975) yang menyatakan bahawa adat tidak dapat dipisahkan daripada tatasusila yang membataskan perlakuan baik buruk anggota masyarakat dan adat meliputi  hukum yang terdiri daripada norma-norma. Oleh itu, dalam kata lain adat meliputi undang-undang dan larangan terhadap sesuatu perkara.

Terdapat banyak adat orang Melayu yang digunapakai sehingga hari ini antaranya adalah adat selepas bersalin. Jagaan selepas seseorang ibu yang bersalin amat penting bagi mempercepatkan proses pemulihan. Selepas seseorang ibu bersalin dia sepatutnya pulih sediakala, iaitu dari segi kesihatan jasmani dan rohani, kejelitaanya serta bentuk badannya. Perubatan secara tradisional masih mendapat perhatian ramai di negara ini kerana ia terbukti bermanfaat. Salah satu amalan baik untuk ibu yang baru bersalin ialah ‘bertangas’. Bertangas ini dilakukan selepas mandi. Tujuan utama bertangas ialah mengecutkan rahim serta saluran peranakan supaya cepat kering juga mengeluarkan kekotoran daripada badan ibu bersalin. Antara bahan-bahan yang diperlukan ialah daun mengkudu, daun senduduk dan sabut kelapa. Asap daripada bahan tersebut diasapkan pada seluruh anggota badan ibu. Amalan ini jika dilakukan pada setiap hari selama masa pantang dapat memberi kesegaran kepada tubuh ibu tersebut. Kulit ibu akan menjadi tegang semula dan berwarna kekuningan kerana diresapi oleh asap bahan tangas itu.

Di samping itu, amalan tradisi yang perlu dilakukan oleh ibu dalam pantang ialah bertungku. Ia dilakukan selepas bertangas dan membersihkan diri. Bahan yang dijadikan tungku ialah sebiji batu pejal yang sederhana besarnya. Batu ini perlu dipanaskan terlebih dahulu. Setelah panas, batu tungku tadi hendaklah dibalut dengan kain. Kemudian ia diulitkan pada anggota tubuh badan wanita berkenaan terutama bahagian perut. Bertungku dikatakan boleh menghindarkan kulit perut serta anggota tubuh lain daripada menjadi berkedut-kedut. Bertungku dan bertangas ketika dalam pantang memang mendatangkan manfaat. Bagaimanapun dalam amalan tradisional, wanita yang menggunakan tungku panas boleh mengatasi masalah kesakitan selepas bersalin. Kesakitan boleh dikurangkan dengan meletakkan tungku panas pada anggota badan tertentu. Kepanasnya memudahkan pengaliran darah juga mempercepatkan pengecutan rahim dan urat.

Bukan itu sahaja, amalan memakai bengkung masih dilakukan oleh kebanyakkan wanita Melayu selepas mereka bersalin. Amalan berbengkung biasanya dilakukan dalam masa pantang selama kira-kira 44 hari. Berbengkung dapat memberi sokongan kepada otot-otot perut dan mengendurkan otot-otot pada bahagian punggung akibat kehamilan. Amalan ini juga memberi keselesaan kepada wanita selepas melahirkan anak. Wanita yang berbengkung memerlukan kain kira-kira 10 meter panjang dan 45 cm lebar. Kain ini dijahit supaya kelihatan kemas ketika dipakai. Untuk memakai bengkung, wanita berkenaan memerlukan seorang pembantu bagi melilit kain bending di sekeliling anggota paha, punggung dan perutnya. Sebelum bengkung dipakai, minyak ubat atau kapur bercampur asam limau disapukan pada perut wanita tersebut. Ini bertujuan untuk mengecutkan anggota perut seperti sediakala dan supaya perut tidak dimasuki angin.

Tambahan pula, berurut selepas bersalin masih diamalkan oleh kebanyakan wanita Melayu. Walaupun urut adalah perbuatan yang pasif, namun ia memberi keselesaan kepada otot-otot badan yang menjadi tegang semasa proses kehamilan. Berurut juga dikatakan dapat memperkukuhkan saraf dan otot badan. Biasanya urut dilakukan setelah disapu dengan minyak ubat. Ini bertujuan untuk melicinkan pergerakan semasa proses mengurut dan badan juga tidak terasa sakit.

Oleh itu, selepas bersalin kebanyakan wanita Melayu akan memakan jamu atau majun. Jamu boleh dibeli atau diramu sendiri daripada akar kayu dan rempah ratus. Ramai wanita makan jamu selepas bersalin bertujuan untuk mempercepatkan proses pemulihan badan mereka. Kebanyakan wanita berasa kesejukan selepas melahirkan anak. Oleh itu mereka memakan jamu bagi memanaskan badan dan memberi keselesaan kepada badan. Tetapi bagi ibu yang menyusukan anak mereka, memakan jamu atau majun dikatakan akan menggangu penyusuan. Ini boleh menyebabkan bayi mendapatkan cirit-birit.

Kesimpulannya, dalam tempoh berpantang si ibu dilarang berjalan atau membuat sebarang kerja yang berat. Semua dalam pantang kesihatan ibu dan bayi dijaga dengan rapi. Semua kerja penjagaan bayi diuruskan oleh ibu kepada wanita yang bersalin atau orang yang dibayar khas untuk menjaga ibu dan bayi tersebut. Hal ini kerana segala pantang larang semasa bersalin ini mestilah dijaga bagi mengelakkan sebarang kejadian yang tidak diinginkan. Amalan ketika bersalin ini diharap dapat diteruskan dan diamalkan oleh semua masyarakat Melayu supaya kekal diikuti oleh generasi yang bakal datang.