PERBEZAAN ANTARA ORANG SEMENDA DENGAN ANAK DAGANG DALAM ADAT PEPATIH

Orang Semenda terbentuk melalui perkahwinan yang berlainan suku. Orang Semenda ini lebih dikhususkan kepada adat perkahwinan dalam adat Perpatih. Perkataan Semenda dikatakan berasal daripada perkataan “sando” yang memberi maksud “gadai”. Suami tinggal ditempat isteri iaitu ditanah pusaka si isteri dan si suami akan menjadi sebahagian dalam anggota suku si isteri tetapi tidak mempunyai kuasa ke atas suku isterinya. Dalam sukunya dia dikenali sebagai ‘Orang Tempat Semenda’. Orang Semenda ini diletakkan dalam 4 kategori iaitu, semenda lapiak beruak, semenda langau hijau, semenda kacang miang, dan semenda niniak mamak. Lapiak buruak dikatakan tidak mendatangkan masalah kepada puak atau suku namun menantu seperti ini tidak mendatangkan apa-apa faedah kepada keluarga. Langau hijau adalah golongan yang berbau iaitu cuma membawa kuman dan cuma menumpang makan serta tidak mempunyai pekerjaan atau harta dan membawa pengaruh yang tidak baik. Kacang miang merupakan jenis menantu yang berubah selepas berkahwin walaupun pada mulanya dia seorang menantu yang baik. Mungkin sebelum berkahwin dia pandai berpura-pura menunjuk baiknya. Niniak mamak iaitu menantu yang bertanggungjawab dan mengambil peduli terhadap lingkungannya iaitu bertanggungjawab dan peduli dengan kesulitan kaum terhadap suka dan duka yang dialami saudara-saudara isteri beserta anak cucunya dan anggota kaum lainnya.

Keadaan ini berbeza pula dengan anak dagang. Anak dagang didefinisikan sebagai orang asing iaitu orang yang merantau ke tempat lain. Selalunya anak dagang akan keluar ke tempat lain untuk berdikari tanpa mendapat sebarang bantuan daripada ahli keluarganya. Panggilan anak dagang ini dikaitkan dengan anak lelaki orang Negeri Sembilan yang kebiasaannya seawal usia dua belas tahun telah digalakkan untuk keluar dari rumah untuk mencari agama dan mempersiapkan diri dengan pelbagai ilmu agama untuk bekalan hidup di perantauan bagi mencari pengalaman dan kerja. Anak dagang ini perlu melalui adat berkedim dahulu. Berkedim atau dalam loghat Negeri Sembilan  disebut 'kodim' adalah satu upacara di mana seseorang diterima masuk menjadi ahli sesuatu suku dalam masyarakat Adat Perpatih. Seseorang itu boleh menjadi ahli sesuatu suku atas dua sebab iaitu menerima orang luar yang bukan daripada kalangan masyarakat Adat Perpatih tetapi ingin menjadi ahli sesuatu suku atas sebab-sebab perkahwinan. Seseorang anak dagang yang tidak berkedim dalam adat perpatih ini akan dipanggil “ Dagang Hanyut”. Yang kedua ialah seseorang dalam masyarakat Adat Perpatih yang ingin menukar sukunya kepada suku lain atas sebab mahu berkahwin dengan seseorang dalam suku asalnya atau untuk kepentingan pembahagian harta pusaka. Oleh kerana anggota suku dikira dari anggota perempuan, sesebuah suku yang tidak mempunyai anak perempuan akan punah kerana anak perempuan amat penting untuk perkembangan suku berbanding anak lelaki. Harta pusaka anak perempuan akan jatuh ke tangan keluarga lain. Oleh itu, dalam upacara berkedim semua sanak saudara akan dikumpulkan untuk diberitahu akan kehadiran orang baru dalam sesebuah keluarga serta bertujuan untuk mengelak sebarang masalah atau salah faham yang mungkin akan berlaku. Taraf kedim ini akan ditentukan oleh muafakat ketua-ketua adat dalam suku berkenaan. Apabila menjadi anggota suku bermakna dia mempunyai tempat tinggal, saudara mara, kaum kerabat, kaum sakat, dan kumpulannya. Oleh itu berkedim penting untuk memastikan anak dagang menjadi sebahagian dalam masyarakat adat perpatih yang diamalkan di Negeri Sembilan. Pendek kata keadaan ini mampu mengeratkan serta mengukuhkan lagi perhubungan antara anggota suku yang berlainan dalam sesuatu masyarakat.

ADAT SELEPAS BERSALIN

Menurut kamus dewan edisi keempat, adat bermaksud peraturan yang sudah diamalkan turun temurun sejak dahulu kala dalam sesebuah masyarakat sehingga merupakan hukum dan peraturan yang harus dipatuhi. Adat berasal daripada perkataan Arab yang bermaksud kebiasaan. Tetapi dalam konteks masyarakat Melayu, perkataan adat membawa erti yang lebih luas seperti menurut Abdullah Siddik(1975) yang menyatakan bahawa adat tidak dapat dipisahkan daripada tatasusila yang membataskan perlakuan baik buruk anggota masyarakat dan adat meliputi  hukum yang terdiri daripada norma-norma. Oleh itu, dalam kata lain adat meliputi undang-undang dan larangan terhadap sesuatu perkara.

Terdapat banyak adat orang Melayu yang digunapakai sehingga hari ini antaranya adalah adat selepas bersalin. Jagaan selepas seseorang ibu yang bersalin amat penting bagi mempercepatkan proses pemulihan. Selepas seseorang ibu bersalin dia sepatutnya pulih sediakala, iaitu dari segi kesihatan jasmani dan rohani, kejelitaanya serta bentuk badannya. Perubatan secara tradisional masih mendapat perhatian ramai di negara ini kerana ia terbukti bermanfaat. Salah satu amalan baik untuk ibu yang baru bersalin ialah ‘bertangas’. Bertangas ini dilakukan selepas mandi. Tujuan utama bertangas ialah mengecutkan rahim serta saluran peranakan supaya cepat kering juga mengeluarkan kekotoran daripada badan ibu bersalin. Antara bahan-bahan yang diperlukan ialah daun mengkudu, daun senduduk dan sabut kelapa. Asap daripada bahan tersebut diasapkan pada seluruh anggota badan ibu. Amalan ini jika dilakukan pada setiap hari selama masa pantang dapat memberi kesegaran kepada tubuh ibu tersebut. Kulit ibu akan menjadi tegang semula dan berwarna kekuningan kerana diresapi oleh asap bahan tangas itu.

Di samping itu, amalan tradisi yang perlu dilakukan oleh ibu dalam pantang ialah bertungku. Ia dilakukan selepas bertangas dan membersihkan diri. Bahan yang dijadikan tungku ialah sebiji batu pejal yang sederhana besarnya. Batu ini perlu dipanaskan terlebih dahulu. Setelah panas, batu tungku tadi hendaklah dibalut dengan kain. Kemudian ia diulitkan pada anggota tubuh badan wanita berkenaan terutama bahagian perut. Bertungku dikatakan boleh menghindarkan kulit perut serta anggota tubuh lain daripada menjadi berkedut-kedut. Bertungku dan bertangas ketika dalam pantang memang mendatangkan manfaat. Bagaimanapun dalam amalan tradisional, wanita yang menggunakan tungku panas boleh mengatasi masalah kesakitan selepas bersalin. Kesakitan boleh dikurangkan dengan meletakkan tungku panas pada anggota badan tertentu. Kepanasnya memudahkan pengaliran darah juga mempercepatkan pengecutan rahim dan urat.

Bukan itu sahaja, amalan memakai bengkung masih dilakukan oleh kebanyakkan wanita Melayu selepas mereka bersalin. Amalan berbengkung biasanya dilakukan dalam masa pantang selama kira-kira 44 hari. Berbengkung dapat memberi sokongan kepada otot-otot perut dan mengendurkan otot-otot pada bahagian punggung akibat kehamilan. Amalan ini juga memberi keselesaan kepada wanita selepas melahirkan anak. Wanita yang berbengkung memerlukan kain kira-kira 10 meter panjang dan 45 cm lebar. Kain ini dijahit supaya kelihatan kemas ketika dipakai. Untuk memakai bengkung, wanita berkenaan memerlukan seorang pembantu bagi melilit kain bending di sekeliling anggota paha, punggung dan perutnya. Sebelum bengkung dipakai, minyak ubat atau kapur bercampur asam limau disapukan pada perut wanita tersebut. Ini bertujuan untuk mengecutkan anggota perut seperti sediakala dan supaya perut tidak dimasuki angin.

Tambahan pula, berurut selepas bersalin masih diamalkan oleh kebanyakan wanita Melayu. Walaupun urut adalah perbuatan yang pasif, namun ia memberi keselesaan kepada otot-otot badan yang menjadi tegang semasa proses kehamilan. Berurut juga dikatakan dapat memperkukuhkan saraf dan otot badan. Biasanya urut dilakukan setelah disapu dengan minyak ubat. Ini bertujuan untuk melicinkan pergerakan semasa proses mengurut dan badan juga tidak terasa sakit.

Oleh itu, selepas bersalin kebanyakan wanita Melayu akan memakan jamu atau majun. Jamu boleh dibeli atau diramu sendiri daripada akar kayu dan rempah ratus. Ramai wanita makan jamu selepas bersalin bertujuan untuk mempercepatkan proses pemulihan badan mereka. Kebanyakan wanita berasa kesejukan selepas melahirkan anak. Oleh itu mereka memakan jamu bagi memanaskan badan dan memberi keselesaan kepada badan. Tetapi bagi ibu yang menyusukan anak mereka, memakan jamu atau majun dikatakan akan menggangu penyusuan. Ini boleh menyebabkan bayi mendapatkan cirit-birit.

Kesimpulannya, dalam tempoh berpantang si ibu dilarang berjalan atau membuat sebarang kerja yang berat. Semua dalam pantang kesihatan ibu dan bayi dijaga dengan rapi. Semua kerja penjagaan bayi diuruskan oleh ibu kepada wanita yang bersalin atau orang yang dibayar khas untuk menjaga ibu dan bayi tersebut. Hal ini kerana segala pantang larang semasa bersalin ini mestilah dijaga bagi mengelakkan sebarang kejadian yang tidak diinginkan. Amalan ketika bersalin ini diharap dapat diteruskan dan diamalkan oleh semua masyarakat Melayu supaya kekal diikuti oleh generasi yang bakal datang.

Dadah Tahai Soup

MY MOTHER’S DADAH TAHAI SOUP

        Whenever I think of my mother’s cooking, I always remember her delicious Dadah Tahai soups. She has always been an excellent cook. Dadah Tahai soup is a traditional food of Kedayan. Some might be surprised by the name of ‘Dadah’. But this Dadah is lawful. They also restore the health of mothers after childbirth, relieving fever and relieve body aches. The name of Dadah Tahai comes when someone eated the Dadah Tahai soup it can addicted and she will going to eat again and again because it feels very goods. It is a simple dish made with a dry fruit skin (asam kulit), onion, chili and salt and only 15 minutes to cooked. My mother’s Dadah Tahai soups taste so good because they are spicy, sour and appetizing smells. It’s will more delicious if eated when them still hot.

       Dadah Tahai is very special because its can cooked repeatedly if gravy finished but make sure the tahai fish’s still there and just put a little water and salt. This is because the smells of tahai is very strong and they are so delicious. I have had many other people’s Dadah Tahai soup, but my mother’s have always tasted better. Not only are hers homemade, but they also have a special taste that always makes me think of her.

      Dadah Tahai soup is such a simple and common Kedayan food, but it will always be special to me because of my mother.